Молдашов Н.О., Егінбай Али, Лауия Азат
ЖҰМЫССЫЗДЫҚПЕН КҮРЕСТІҢ ЭКОНОМИКАЛЫҚТЕОРИЯ БОЙЫНША ӘДІСТЕРІ. МАТЕРИАЛДАР ЖӘНЕ МЕТОД *
Аннотация:
в статье рассматривается жұмыссыздықпен күрестің экономикалық теория бойынша әдістері. Материалдар және метод
Ключевые слова:
экономика, Материалдар және метод, бойынша әдістері
Жұмыссыздық – елдегі еңбекке қабілетті тұрғындардың бір бөлігі өзіне пайдалы еңбекпен айналысатын кәсіп таба алмай дағдаратын әлеуметтік-экономикалық құбылыс. Экономикалық әдебиеттерде кез келген қоғамдағы жұмыссыздық құбылыстары сипатына байланысты: құрылымдық, фрикциондық, циклдық деп бөлінеді. Жұмыссыздық экономикалық зерттеулерде екіжақты пікірге ие, бір топ ғалымдар қолдаса, әсіресе монетаристік-неолибералистік бағытта, екіншісі классиктер жұмысмсыздықты қоғам дамуына қарсы элемент деп санайды. Дегенмен, бүгінкі күнде Фридман қалыптастырған жұмыссыздықтың пайдалы табиғи деңгейі монетаризм тұрғысынан анықталған және бұл ары қарай қосымша зерттеулерді қажет етеді. Жұмыссыздықтың табиғи деңгейі – экономикалық гипотеза, оған сәйкес белгілі бір нақты еңбекақы кезінде қалыптасқан жалпы экономикалық тепе-теңдік үшін ақпараттың жеткіліксіздігінің, ұтқырлықтың, демографиялық өзгерістердің және нарықтың жетілмеуінің басқа да салдарларының нәтижесі болып табылатын халықтың белгілі бір бөлігінің толық жұмыспен қамтылмауы болады. Осы себептер бойынша жұмыссыздық деңгейін нөлге дейін төмендету, тек оны нарықтың жетілмегендігі анықталған белгіге дейін төмендету мүмкін емес. Осылайша, аз уақыт шеңберінде мұндай жұмыссыздық деңгейіне әсер ету мүмкін емес. Реттеуші немесе құрылымдық саясат әдістерінің көмегімен баяу әсер етуге көмектеседі. Мысалы: жұмыс іздеуді жеңілдететін технологияларды дамыту ең төменгі жалақы енгізу кәсіподақтарды қолдау нарықтық жалақыдан асатын тиімді жалақы енгізу М. Фридман теориясына сәйкес, табиғи жұмыссыздық макроэкономикалық тепетеңдікке сәйкес әрбір экономика үшін тән, бұл ретте инфляцияның күтілетін деңгейі оның нақты деңгейіне тең. Инфляция мен жұмыссыздық деңгейінің тәуелділігін сипаттау әрекеті Филлипс қисығы болып табылады. Алайда, Фридман мен Филлипс арасындағы кең уақыт шеңберінде тікелей тәуелділіктің болуы жоққа шығарылады. Олардың айтуынша, инфляция деңгейі негізінен ақша массасына байланысты, ал жұмыссыздық деңгейі өз кезегінде табиғи жұмыссыздық деңгейіне ұмтылады. Жұмыссыздықтың табиғи деңгейі "толық жұмыспен қамту" терминімен басқаша белгіленеді, бірақ бұл жағдайда жұмыссыздық нөлге тең деп ойлауға болмайды. Жұмыссыздықтың табиғи деңгейі – бұл құрылымдық және фрикциялық болған кезде циклдік жұмыссыздық жоқ экономиканың жағдайы. Алайда, жұмыссыздықпен күрес табиғи деңгейді болмаса да, нақты деңгейін төмендетуге бағытталуы қажет. Жұмыссыздықпен күрес – жұмыссыздық деңгейін азайту жөніндегі шаралар кешені. Жұмыссыздықпен күрес әдістері елдің нақты саясатымен анықталады . Осы әдістерді тиімді іске асыру үшін жұмыс күшіне сұраныс пен ұсыныстың арақатынасын төмендететін факторларды анықтау қажет. Еңбек нарығына әсер етудің факторлыбағдарлы саясаты ғана нәтиже беруі мүмкін. Жұмыссыздықты қысқарту өте күрделі міндет болып табылады, өйткені оның көптеген түрлері бар. Сондықтан жұмыссыздықпен күрестің бірыңғай тәсілін жасау мүмкін емес, және кез келген мемлекетке бұл проблеманы шешу үшін түрлі әдістерді қолдануға тура келеді. Төменде сипатталған шаралар нарықтық экономикаға қатысты қарастырылады, бірақ кейбіреулері командалық экономика шеңберінде немесе онда ғана қолданылуы мүмкін, бұл туралы ерекше атап өтілетін болады. Эксперименталды бөлім Жұмыспен қамтудың экономикалық теория тұрғысынан белсенді және пассивті әдістері/саясаты бар. Еңбек нарығындағы белсенді саясат: Белсенді саясат шараларының барлығы тиімді деп саналмайды және сынға ұшырауы мүмкін, өйткені олардың жұмыссыздық деңгейіне әсер ету дәрежесін тексеру қиын. Еңбек нарығына белсенді әсер етудің әртүрлі әдістері бар, мұнда олардың кейбірі: Монетаристтер мұндай шараларды дәрменсіз деп санайды, бұл шаралардың әсер етуінде үлкен кідірістер көрсетеді,бұл олардың пікірінше, нәтижелердің болжамдалмауына алып келеді. Кейін монетаристтер мемлекеттік операциялар саласына жеке инвестицияларды ығыстыру әсерін көрсетті, экономиканың мемлекеттік инвестицияның ұлғаюынан ұтады, жеке сектордан инвестициялардың қысқаруына байланысты жоғалады деп қауіптеніп. 1) мемлекеттік шығындар есебінен, көбінесе қоғам мүддесі үшін жұмыстарды орындау үшін жұмыс орындарын тікелей құру. Бұл, мысалы, қоршаған ортаны қорғау, автомобиль және темір жол құрылысы, тұратын жерлерді қоқыстан тазарту және т. б. саласындағы жұмыс. Мұндай тәсіл экономиканың кейнсиандық моделінің бөлігі болып табылады. Ол АҚШ-та Ұлы Депрессия кезінде өзінің тиімділігін көрсетті. 1933-1939 жылдары АҚШ-тағы қоғамдық жұмыстарда каналдар, жолдар, көпірлер құрылысы бойынша қоғамдық жұмыстармен айналысатындар саны 4 миллион адамға жетті. Мұндай саясатты пайдалану мысалдарының бірі бургомистр Унтергуггенбергер Австрияның Вергль қаласында жүргізген жұмыссыздықтың азаю шаралары болып табылады. 2) Үлкен және шағын кәсіпкерлікті ынталандыру жаңа жұмыс орындарын салыстырмалы түрде тез ашуға мүмкіндік береді.
Номер журнала Вестник науки №6 (15) том 1
Ссылка для цитирования:
Молдашов Н.О., Егінбай Али, Лауия Азат ЖҰМЫССЫЗДЫҚПЕН КҮРЕСТІҢ ЭКОНОМИКАЛЫҚТЕОРИЯ БОЙЫНША ӘДІСТЕРІ. МАТЕРИАЛДАР ЖӘНЕ МЕТОД // Вестник науки №6 (15) том 1. С. 127 - 134. 2019 г. ISSN 2712-8849 // Электронный ресурс: https://www.вестник-науки.рф/article/1502 (дата обращения: 26.04.2024 г.)
Вестник науки СМИ ЭЛ № ФС 77 - 84401 © 2019. 16+