1. Главная
›
2. Архив
›
3. Вестник науки №9 (78) том 2
›
4. Научная статья № 93

  35 просмотров

Нығымет М.Қ.

  

ТАНЫМДЫҚ ҚЫЗЫҒУШЫЛЫҚТЫҢ ПСИХОЛОГИЯЛЫҚ МЕХАНИЗМДЕРІ ЖӘНЕ ОНЫҢ БІЛІМ АЛУ ПРОЦЕСІНДЕГІ РӨЛІ *

  

Аннотация:
Бұл ғылыми мақалада танымдық қызығушылықтың психологиялық механизмдері және оның білім алу процесіндегі рөлі зерттеледі. Танымдық қызығушылық — адамның жаңа ақпарат пен білімге деген құштарлығы, бұл процесс білім алудағы тиімділікті арттыруда маңызды рөл атқарады. Мақалада танымдық қызығушылықтың психологиялық негіздері, оның мотивациялық және когнитивтік аспектілері талданады   

Ключевые слова:
таным, мотивациялық аспект, когнитивтік аспекті   

УДК 37

Нығымет М.Қ.
География білім беру бағытының магистранты

Махамбет Өтемісов атындағы Батыс Қазақстан университеті
(Орал қ, Қазақстан)

ТАНЫМДЫҚ ҚЫЗЫҒУШЫЛЫҚТЫҢ

ПСИХОЛОГИЯЛЫҚ МЕХАНИЗМДЕРІ ЖӘНЕ

ОНЫҢ БІЛІМ АЛУ ПРОЦЕСІНДЕГІ РӨЛІ

 

Аннотация: Бұл ғылыми мақалада танымдық қызығушылықтың психологиялық механизмдері және оның білім алу процесіндегі рөлі зерттеледі. Танымдық қызығушылық — адамның жаңа ақпарат пен білімге деген құштарлығы, бұл процесс білім алудағы тиімділікті арттыруда маңызды рөл атқарады. Мақалада танымдық қызығушылықтың психологиялық негіздері, оның мотивациялық және когнитивтік аспектілері талданады.

 

Кілт сөздер: таным, мотивациялық аспект, когнитивтік аспекті.

 

Таным — адамның объективті шындықты бейнелеп, оны жаңадан құруы ретінде сипатталатын қоғамдық іс-әрекет. Танымның негізі әрі білімнің нақтылығын қамтамасыз ететін элемент — танымдық іс-әрекет. Танымдық қызығушылық — оқушының білім алу мен жаңа нәрсені меңгеруге деген ынтасы, сонымен қатар оның рухани дамуының маңызды көрінісі болып табылады. Бұл қызығушылық көбінесе проблемалық сұрақтарға жауап іздеу арқылы жүзеге асырылады.

Баланың жас кезінен «Неге?», «Қашан?», «Қалай?» сұрақтарын қою өте орынды. Себебі олар өмірді алғаш рет көріп тұр және оларға бәрі қызық: жыбырлаған қоңыздан ұшқан ұшаққа дейін. Бала жасы есейген сайын бұл сұрақттардың қойылуын азайтып, іштей ойменен жүреді. Мектеп жасына жетіп, әртүрлі пәндерді оқып бастағанда оқушыларда таным және жаңа заттарға деген қызығушылық өте биік деңгейде тұрады, алайда дәл уақытында меңгеріп кетпеген оқушы үшін ол заттар түсініксіз күйге жетіп, іштегі лаулаған оты сөне бастайды. Іштегі «білсем», «көрсем», «танысам» деген ойлардың оқушыда өшуі – пәннің 1 мәрте өлуіне сай. Себебі оқушы ол пәнді басында тани алмаса, оқу жылдарында тануға зауқы болмайды әрі болашақ өміріндегі қолданыста қиындықтарға душар болады. М. Жұмабаев өзінің «Педагогика» еңбегінде: «Бастапқы кезде нәрсені ескешабан алып, тез ұмытады. Естік аса күшті болатын кезі – 7 мен 15 жас арасы. Сыртқы дүниемен, адамзат тұрмысымен жаңа таныс болып келе жатқанды адам бірнәрсе білуге, бар білгенін есте ұстауға ұмтылады. Естің қатынасуын қатты керек қылатын ғылымдарды үйренуге нағыз қолайлы шақ – осы 7 мен 15 жас арасы»,- деп көрсетіп береді.

Танымдық қызығушылық адамзаттың жаңа ақпаратты меңгеруге деген табиғи құштарлығын білдіреді. Бұл зерттеу танымдық қызығушылықтың не екендігін, оның психологиялық негіздерін және білім алу процесіндегі маңызын түсіндіруге бағытталған. Танымдық қызығушылықтың білім беру үдерісіндегі тиімділігі мен оқу мотивациясына әсері зерттеу барысында негізгі назарда болады.

Танымдық қызығушылықтың психологиялық механизмдері:

1. Мотивациялық аспектілер. Мотивациялық аспект — адамның әрекеттері мен мінез-құлықтарын ынталандыратын ішкі және сыртқы факторларды зерттейтін психология саласы. Бұл аспект мотивацияның қалай жұмыс істейтінін, қандай күштер адамдарды белгілі бір мақсаттарға жетуге итермелейтінін және олардың іс-әрекеттерін қалай бағыттайтынын түсінуге бағытталған. Танымдық қызығушылықтың мотивациялық аспектілері адамның оқу мен білім алу әрекеттеріндегі ынтасын және ішкі қозғаушы күштерді сипаттайды. Бұл аспектілер оқушының немесе білім алушының зерттеу мен жаңа ақпаратты меңгеруге деген құштарлығын түсінуге мүмкіндік береді. Оқушыда: ішкі мотивацияның болуы, мақсат қоя отыра өздігінен реттеуі, сенімділік пен өзін-өзі бағалау сынды негізгі элементтері маңыздылыққа ие. Жақсы мотивация оқушылардың білім алу үдерісіне белсенді қатысуына және ұзақ мерзімді қызығушылықты сақтауға ықпал етеді.
2. Когнитивтік аспектілер. Когнитивтік аспект — адамның ойлау, түсіну, білім алу, есте сақтау, қабылдау және проблемаларды шешу сияқты психикалық процестерін зерттейтін ғылым саласы. Бұл аспект адамның ақпаратты қабылдау, өңдеу және қолдану қабілеттерін қарастырады.Танымдық қызығушылықтың когнитивтік аспектілері адамның ақпаратты қабылдау, өңдеу және пайдалану қабілеттеріне қатысты. Бұл аспектілер танымдық процестердің қалай жұмыс істейтінін және танымдық қызығушылықтың ақпаратты қалай тиімді меңгеруге көмектесетінін түсінуге мүмкіндік береді. Когнитивті аспект негізінде: ақпаратты өңдеу және сақтау, ойлау процестері, жаіалыққа деген құштарлық пен мәселелрді шешк қабілеттері, шығармашылық ойлау сияқты элементтерден тұрады. Танымдық қызығушылық жоғары болғанда, бұл когнитивтік процестердің тиімділігі мен сапасын арттыруға ықпал етеді.

Педагогикалық тәсілдер мен әдістемелер

1. Қызығушылықты арттыру стратегиялары. Танымдық қызығушылықты арттыру үшін қолданылатын педагогикалық әдістер мен стратегиялар ұсынылады. Бұл бөлімде қызығушылықты дамытуға бағытталған сабақ жоспарлары, оқу материалдарын таңдау және оқыту әдістері қарастырылады.
2. Психологиялық қолдау және мотивация. Оқушылардың танымдық қызығушылығын арттыру үшін психологиялық қолдау мен мотивацияны қамтамасыз ету жолдары зерттеледі.

Танымдық қызығушылық оқу мотивациясын арттыруда маңызды рөл атқарады, себебі ол ішкі ынталандыруды, мақсат қоюды, қанағаттану сезімін, ақпаратты терең түсінуді, шығармашылық ойлауды, қиындықтарды жеңуді және әлеуметтік ықпалдарды қамтиды. Танымдық қызығушылықтың жоғары деңгейі оқушылардың оқу процесіне белсенді қатысуын және білім алу әрекеттеріне деген ынтасын арттырады. Осылайша, танымдық қызығушылықты дамыту оқу мотивациясын көтеру үшін тиімді құрал болып табылады. Сондай-ақ, оқушылардың танымдық қызығушылығы оқу әрекеттеріне белсенді қатысуын, жаңа ақпаратты меңгеруін және білімді тереңірек түсінуін қамтамасыз етеді.

Мақалада танымдық қызығушылықтың психологиялық механизмдері мен оның білім алу процесіндегі рөлі туралы кешенді түсінік беріледі. Танымдық қызығушылықтың білім беру практикасына енгізілуі оқушылардың оқу мотивациясын және білім алу нәтижелерін жақсартуға мүмкіндік береді

 

СПИСОК ЛИТЕРАТУРЫ:

 

1. Жұмабаев М. Педагогика. – Алматы: Мазмұндама баспасы, 2023. – 176 бет
2. Аймауытұлы Ж. Психология / Алматы «Marfu Press» баспасы. – 2023. 304 бет
3. Мустояпова А.C. Танымдық белсенділік талаптары. Қазақстан мектебі, №11 2003 ж. - 39 б
4. Мұханбетжанова Ә. Педагогиканы оқыту әдістемесі. - Алматы: ЖШС РПИК «Дәуір», 2011. - 368 б
5. Беспалько В. П. Б 53 Слагаемые педагогические техналогий. - М.: Педагогика, 1989.-192 б.

  

Полная версия статьи PDF

Номер журнала Вестник науки №9 (78) том 2

  

Ссылка для цитирования:

Нығымет М.Қ. ТАНЫМДЫҚ ҚЫЗЫҒУШЫЛЫҚТЫҢ ПСИХОЛОГИЯЛЫҚ МЕХАНИЗМДЕРІ ЖӘНЕ ОНЫҢ БІЛІМ АЛУ ПРОЦЕСІНДЕГІ РӨЛІ // Вестник науки №9 (78) том 2. С. 601 - 604. 2024 г. ISSN 2712-8849 // Электронный ресурс: https://www.вестник-науки.рф/article/17232 (дата обращения: 12.12.2024 г.)

Альтернативная ссылка латинскими символами: vestnik-nauki.com/article/17232

---

Нашли грубую ошибку (плагиат, фальсифицированные данные или иные нарушения научно-издательской этики) ?
- напишите письмо в редакцию журнала: zhurnal@vestnik-nauki.com

Вестник науки СМИ ЭЛ № ФС 77 - 84401 © 2024.    16+

---

* В выпусках журнала могут упоминаться организации (Meta, Facebook, Instagram) в отношении которых судом принято вступившее в законную силу решение о ликвидации или запрете деятельности по основаниям, предусмотренным Федеральным законом от 25 июля 2002 года № 114-ФЗ 'О противодействии экстремистской деятельности' (далее - Федеральный закон 'О противодействии экстремистской деятельности'), или об организации, включенной в опубликованный единый федеральный список организаций, в том числе иностранных и международных организаций, признанных в соответствии с законодательством Российской Федерации террористическими, без указания на то, что соответствующее общественное объединение или иная организация ликвидированы или их деятельность запрещена.