Әзімхан Р.С., Есенәліқызы А., Оразымбетова Г.
ДЕНЕЛЕРГЕ ӘСЕР ЕТЕТІН АРХИМЕД КҮШІ *
Аннотация:
Бұл жұмыс Архимед заңдарына негізделген су астындағы эксперименттік жұмыстарды демонстрациялауға арналған. Архимед заңы, сұйықтар мен газдардың статикалық қасиеттерін сипаттайтын маңызды физикалық принцип болып табылады, ол батырылған денелердің көтеруші күштерінің динамикасын түсіндіруге көмектеседі. Тәжірибелік жұмыстар, атап айтқанда, сұйықтықтарға батырылған объектілердің теңгерімі мен күштері арасындағы байланысты көрсетеді. Жұмыс барысында су астындағы эксперименттер арқылы Архимед заңдарының ғылыми және практикалық аспектілері қарастырылады. Нәтижесінде, студенттер мен зерттеушілерге физикалық заңдарды көру, түсіну және тәжірибелік негізде қолдану мүмкіндігі беріледі. Бұл зерттеулер гидростатиканың негіздерін, сұйықтардың қасиеттерін және олардың нақты өмірдегі қолдануларын тереңірек түсінуге ықпал етеді. Сонымен қатар, жұмыстың нәтижелері ғылыми білімді нығайту және инженерлік жобалардағы сұйықтықтардың рөлін бағалауға мүмкіндік береді
Ключевые слова:
Архимед күші, сұйықтық, тығыздық, жүзілу, физика
Кіріспе.
Архимед күші – ежелгі грек ғалымы Архимед ашқан заңдылық. Архимед заңына сәйкес, сұйыққа батырылған кез келген денеге сұйықтық тарапынан жоғары қарай көтеруші күш әсер етеді, бұл күштің шамасы дененің ығыстырған сұйықтың салмағына тең болады. Архимед күшінің құбылысы табиғатта да, техникалық қолдануда да маңызды орын алады. Бұл заңды түсіну кемелердің суда жүзуі, гидростатикалық тепе-теңдік, сұйықтықтағы түрлі денелердің әрекет ету механикасын түсіндіруге көмектеседі.
Архимед заңына шолу.
Архимед заңының формулировкасы бойынша, денеге әсер ететін көтеруші күш (Архимед күші) дененің ығыстырған сұйықтың немесе газдың салмағына тең:
FАрхимед=ρ*g*V
мұндағы:
Архимед заңы кез келген дененің сұйықтықтағы жағдайын анықтайды: егер дененің тығыздығы сұйықтың тығыздығынан кіші болса, дене бетке қалқып шығады, ал тығыздығы үлкен болса, дене батады.
Зерттеу әдістері
Архимед күші бойынша бірнеше тәжірибе ұсынамын. Бұл тәжірибелер суда қалқып тұру және денелерге әсер ететін кері итеруші күшті көрсетуге көмектеседі.
Тәжірибе 1: Архимед күшін түсіндіру.
Құрал-жабдықтар:
Су толтырылған үлкен ыдыс.
Резеңке доп.
Металл шар немесе тас.
Тәжірибенің барысы:
Қорытынды: Судағы денеге әсер ететін Архимед күші дененің көлеміне байланысты, ал дененің тығыздығы оны су бетіне шығаруға немесе батырылуға мәжбүр етеді.
Тәжірибе 2: Архимед күші мен дененің көлемі.
Құрал-жабдықтар:
Тәжірибенің барысы:
Қорытынды: Суға батырылған дене көлемі неғұрлым үлкен болса, соғұрлым ол суды ығыстырады, және бұл денеге әсер ететін Архимед күші соғұрлым көп болады.
Архимед күші бойынша екі тәжірибенің бірлескен сипаттамасы.
Архимед принципі — физикадағы маңызды ұғымдардың бірі, ол сұйықтыққа батырылған денеге әсер ететін кері итеруші күшті сипаттайды. Бұл күш дененің ығыстырған сұйықтық көлеміне және оның тығыздығына байланысты. Архимед принципін түсіну үшін үш түрлі тәжірибе жасалып, осы күштің денелерге қалай әсер ететіні зерттеледі. Тәжірибелерде денелердің көлемі, тығыздығы және салмағының Архимед күшіне қалай ықпал ететіні көрсетіледі.
Тәжірибе 1: Архимед күшін түсіндіру.
Бұл тәжірибеде әртүрлі тығыздықтағы денелердің суға батырылғандағы мінез-құлқы зерттеледі. Қарапайым құралдар ретінде резеңке доп және металл шар қолданылады. Резеңке допты суға салғанда, оның су бетіне қалқып шығатынын байқауға болады. Бұл құбылыс дененің тығыздығының судан аз екенін және Архимед күшінің дененің салмағынан жоғары екенін көрсетеді. Ал металл шар болса, суға батырылғанда батып кетеді, себебі оның тығыздығы судан артық және салмағы Архимед күшінен үлкен. Бұл тәжірибе арқылы денелердің тығыздығына байланысты Архимед күшінің әсерін оңай байқауға болады.
Тәжірибе 2: Архимед күші мен дененің көлемі.
Бұл тәжірибе дененің көлемі мен Архимед күшінің арасындағы байланысты зерттейді. Әртүрлі көлемдегі біртекті материалдардан жасалған денелер (мысалы, алюминий немесе пластик шарлар) алынады. Әр шарды суға батырғанда, олардың суды қаншалықты ығыстыратынын байқауға болады. Денелердің көлемі ұлғайған сайын су деңгейі де жоғарылайды. Бұл дененің көлемі неғұрлым үлкен болса, соғұрлым ол суға батырылғанда көп су ығыстыратынын және оған түсетін Архимед күшінің арта түсетінін көрсетеді. Осылайша, дененің көлемі мен Архимед күші арасында тікелей байланыс бар екені дәлелденеді.
Қорытынды.
Зерттеу нәтижелері көрсеткендей, Архимед күші дененің тығыздығына және оның көлеміне тікелей тәуелді. Негізгі бақылаулар мынадай қорытындыларға келтіреді:
Номер журнала Вестник науки №11 (80) том 3
Ссылка для цитирования:
Әзімхан Р.С., Есенәліқызы А., Оразымбетова Г. ДЕНЕЛЕРГЕ ӘСЕР ЕТЕТІН АРХИМЕД КҮШІ // Вестник науки №11 (80) том 3. С. 1463 - 1467. 2024 г. ISSN 2712-8849 // Электронный ресурс: https://www.вестник-науки.рф/article/18907 (дата обращения: 28.04.2025 г.)
Вестник науки СМИ ЭЛ № ФС 77 - 84401 © 2024. 16+