Салиева Р.З., Расулов У.Ш.
СОЯНИНГ ФОЙДАЛИ ҲУСУСИЯТЛАРИ ВА ЗАРАРЛИ ОРГАНИЗМЛАРИ *
Аннотация:
Ўзбекистон Республикаси Президенти Шавкат Мирзиёев 2017 йил Хоразм вилоятида бўлганида ҳудуддаги экологик ҳолатни яхшилаш, ер-сув ресурсларидан оқилона фойдаланиш, тупроқ унумдорлигини ошириш республиканинг воҳа ҳудудлари шароитига мос экинларини иқлимлаштириш ҳақида сўзлаб вилоятда соячиликни ривожлантириш катта иқтисодий самара беришини таъкидлади
Ключевые слова:
оқсил, аминокислота, касаллик, зараркунанда
Соя экини тобора кўпайиб ва эхтиёж ортиб бораётган экин тури бўлиб ҳисобланади. Чунки, унинг дони таркибида юқори сифатли аминокислоталар билан таъминланганлик жихатидан гўшт, сут ва тухум каби энг муҳим озиқ-овқат маҳсулотлари билан тенглаша оладиган 28-52 фоиз оқсил, 18-27 фоиз экологик тоза ўсимлик мойи, кўплаб минерал тузларни, дармондориларни сақлаши билан алоҳида аҳамият касб этади. Соя дони ва оқсилидан 400 дан ортиқ маҳсулотлар тайёрлаш мумкин. Хозирги кунга келиб соя экилиш майдонлари тобора ортиб бормоқда. Бугунги кунда, соя донининг оқсилга бойлиги, оқсили таркибида инсон учун ўрин алмашилмайдиган аминокислоталарнинг барчасини мавжудлиги алоҳида аҳамиятга эга бўлиб, соя донининг овқатлилик аҳамиятини янада оширади. Чорвачиликда соя маҳсулотлари энг сифатли ва тўйимли озуқа ҳисобланиб, таркибидаги протенига кўра 100 кг соя дони 134,8 озуқа бирлигини сақлайди. Бу кўрсаткич бошқа бирор донли ёки дуккакли экинда учрамайди. Қуруқ пояси ҳам беда пичанига қараганда тўйимлироқдир. Соя оқсили ипак қурти учун ҳам ноёб озуқа ҳисоблаади. Соя ўсимлигининг тупроқ унумдорлигини ошириш борасидаги аҳамияти каттадир. Соядан алмашлаб экишда фойдаланиш катта фойда беради. Соя илдизи орқали ҳаводан соф азотни ўзлаштириб, тупроқни бойитади. Ўсимлик ўсиш даврида ўзи учун ҳам, ўзидан кейинги ўсимлик учун ҳам маълум миқдорда азот қолдиради. У тупроқ таркибини яхшилаб, биологик жараёнларнинг фаоллигини оширади. Ўсимлик экилган далаларда тупроқнинг микрофлораси яхшиланади, тупроқда биологик ва экологик тизим вужудга келади. Чувалчанглар яшаши учун ҳам қулай шароит яратади. Ҳозирги кунда соянинг Барака(2015 й), Виктория (2015 й), Генетик-1 (2008 й), Грациа (2015 й), Дўстлик (1984), Нафис (2012 й), Орзу (2005 й), Олтин тож (2010 й), Ойжамол (2010 й), Сочилмас (2015 й), Устоз (2015) навлари Ўзбекистон Республикаси ҳудудида экиш учун тавсия этилган қишлоқ хўжалиги экинлари Давлат реестрига киритилган. Соя дони асосида тайёрланадиган озиқ-овқат маҳсулотлари соя сути, соя уни, соя твороги-тофу, соя пишлоғи, соя қатиғи ва ёғсизлантирилган соя унидан-соя изолятидан маҳсус технология асосида АҚШда, Хитойда, Россияда ишлаб чиқарилаётган соялик гўшт, балиқ соялик малюскалар, қисқичбақалар, қўзиқоринлар, айниқса, анъанавий шаклларда ишлаб чиқарилаётган гўшт маҳсулотлари-қийма (донадорлаштирилган соя), соялик гўшт кубиклари гуляш, юмалоқлаган қийма, соялик гўшт лаҳмлари (антрекотлар, урилган гўшт) ларнинг қуритиш асосида махсус тайёрланган хиллар ишлаб чиқарилиб уларни сақлаш, ташиш жуда қулай ҳисобланади. Таркибида холестерин, ҳайвон ёғларини сақламаганлиги боис уларни истеъмол қилувчиларни қонларини триглицеридлардан тозалаб, холестерин миқдорини камайтириш билан кишиларда юрак-қон томир касалликларини олдини олишда алоҳида аҳамиятга эга ва инсон саломатлиги учун жуда муҳим ҳисобланади.
Номер журнала Вестник науки №12 (21) том 3
Ссылка для цитирования:
Салиева Р.З., Расулов У.Ш. СОЯНИНГ ФОЙДАЛИ ҲУСУСИЯТЛАРИ ВА ЗАРАРЛИ ОРГАНИЗМЛАРИ // Вестник науки №12 (21) том 3. С. 210 - 215. 2019 г. ISSN 2712-8849 // Электронный ресурс: https://www.вестник-науки.рф/article/2465 (дата обращения: 24.04.2024 г.)
Вестник науки СМИ ЭЛ № ФС 77 - 84401 © 2019. 16+