Тиржанова Н.С., Айнашова А.К., Шалабаева М.Б.
БАСТАУЫШ СЫНЫП ОҚУШЫЛАРЫНА ҰЛТТЫҚТӘРБИЕ БЕРУ НЕГІЗІ *
Аннотация:
мақалада автор бүгінгі күнгі ұрпақ тәрбиесі басты мәселелелердің бірі екендігін айқындайды. Бастауыш сынып оқушыларына білім мен тәрбие беруде ұлттық құндылықтардын мәні мен мағынасына үңіле отырып талдау жасайды. Бүгінгі таңда оқушыларға әлемдік деңгейде өркениетті негізде білім мен тәрбие беру, ұлттық құндылықтарды қалыптастыру маңызды екендігін атап көрсетті
Ключевые слова:
бастауыш сынып, ұлттық тәрбие,білім беру, салт-дәстүр, құндылықтар, этномәдениет, халық педагогика
Қазақстан Республикасындағы білім беру жүйесі ұрпақтардың тарихи сабақтастығын, қазақ халқының ұлттық мәдениетін дамытуды, тарихи-мәдени мұраны құрметтеуді қамтамасыз етуге бағытталған. Бүгінде бастауыш мектеп оқушыларының этномәдени білім беру мәселесі барған сайын арта түсуде. Балаларды халық дәстүрі мен халық өнерінің негізінде тәрбиелеу мәдени ерекшеліктерін, этникалық ақыл-ой мен халықтың ұлттық құндылықтарын сақтау факторы ретінде қарастырылады. Мемлекетінің болашағы негізінен саяси және азаматтық институттардың, аумақтық тұтастықтың, халықтың әлеуметтік ынталандыруының, экономикалық реформалардың табыстылығы, саяси ұлттың қалыптасуының жалпы қарқынынан анықталады. Қазіргі заманғы білім беру іс-әрекеттерінде ата-бабаларымыздың дәстүрлері мен құндылықтарына қосылуға қабілетті адамның мәдениетін дамытуға, өз түп нұсқалығын және бірегей этномәдениетті сақтап қалуға талпыныс жасауға жағдай жасалмай-ақ мүмкін емес. Мұның негізі баланың құқықтарының декларациясы (29- бабы), ол «баланың ата-аналарына, олардың мәдени ерекшеліктеріне, тіліне және ұлттық құндылықтарына құрметпен қарауға, өмір «Мәдениеттер диалогы отандық мәдениетті, басқа халықтың мәдениетін жақсы түсінуге көмектеседі, этносаралық қарым-қатынас мәдениетін қалыптастыруға ықпал етеді. Сондықтан қазіргі білім қоғамның және мемлекеттің қазақ азаматтық сәйкестігін қалыптастырумен байланысты мүдделерін көрсетуі керек [1]. Білім беру жүйесі - қоғамды мәдениет пен саяси интеграцияның ең тиімді құралдарының бірі - әлеуметтік репродукцияның және мемлекеттік қауіпсіздіктің негізгі институттарының бірі. Ұлттық білім деп білім мазмұнындағы дүниетанымды, ал дүниетаным - болмыс көрінісінің жүйесі. Оқушыларға қазақ еліндегі тарихи құндылықтарды, ұлттық әдет - ғұрып пен салт - дәстүрді оқыта отырып, бойларына сіңіріп, ой - өрісінің жан - жақты болуына үлес қосуымыз қазіргі заман талабы.Білім беру қашанда мәдени дәстүрлердің айрықша бөлігі. Сондықтан кез - келген қызметті қазіргі заман талабына сай етіп білім беру қажет[1]. Мұнан өз тағдырын өзін шешуге қолы жеткен халқымызға ұлттық рухани болмысты дұрыс қалыптастыру аса қажет екенін байқаймыз. Отаннына деген сүйіспеншілікті қалыптастыру мәселесі – бүгінгі күннің білім беру жүйесі алдында тұрған маңызды міндеттерінің бірі. Отан дегеніміз – халық. Халық дегеніміз – адам. Адамды сүю – оған жақсылық жасау. Ендеше отаншылдық – сонау ерте заманнан қалыптасып келе жатқан қасиетті сезім. Халықтық құндылықтарға сүйене отырып, елдікке, ерлікке, азаматтыққа тәрбиелеудегі өлең – жырлар мақал – мәтелдердің әсері ұтымды болатындығы туралы танымал педагогтарымыз айтып та, жазып та жүр Ұлттық санасезім мәселесі қай халықтың болмасын басты тәрбие бағдары болады, санасезімді қалыптастырушы құралдарына ұлттық құндылықтары – жер, ел, тіл жатады. Ұлттық нышандары – Ел таңба, Ту, Әнұран. Ұлттық мәдениеті – сөз, бейнелеу, саз, дене тәрбие және т.б. Қазақ зиялыларының өнегелі іс – әрекеттері мен сөздері. Халқымыздың отан сүйгіштік, патриоттық туралы, ұлттық мұрасының даму тарихына үгілетін болсақ, ХҮ – ХҮІІІ ғасырлардағы Асан Қайғы бастаған, Ақтамберді, Доспамбет, Шалкиіз, Бұхар, Махамбет т.б ақын – жыраулардың поэзияларындағы тәлімгерлік ой пікірлерінен көреміз. Жас ұрпақтың оның ішінде төменгі сынып оқушыларының төл мәдениетінен нәр алуы ұлттық фольклорымен тығыз байланысты[2]. Халық педагогикасының басты мәселелерінің бірі – ұлттық үрдістер тұтастығын сақтай отырып азаматтық, адамгершілік, патриотизмге тәрбиелеу болды. Қазақ халқының тәлімдік мәні зор ой – толғаныстары бесік жырымен батырлық эпостарда, ертегілер мен аңыздарда, шешендік сөздер мен айтыс – термелерде, жұмбақ – жаңылтпаштар мен мақал – мәтелдерде көптеп кездеседі. Мұндағы ұрпақ тәрбиесінің негізгі түйіні – адамгершілік – имандылық, ақыл – ой, еңбек, эстетика, дене, патриоттық тәрбиесіне байланысты мәселелерге келіп тіреледі. Этномәдени білім берудің негізгі міндеттері ретінде Қазақстан Республикасында этномәдени білім берудің тұжырымдамалары ұсынылған: - көп мәдениетті тұлғаны тәрбиелеу: адамның өзіндік мәдениетімен сәйкестендіру және басқа да мәдениеттерді игеру үшін жағдай жасау. Мәдениеттер диалогына бағдарлану, оларды өзара байыту; - Көптілді тұлғаны қалыптастыру: өздерінің ана тілінде, мемлекеттік және орыс тілдерінде тиімді сөйлесе алатын азаматтарды оқыту[3]. Теориялық тұрғыда бастауыш сынып оқушылардына этномәдени білім беруі біздің ойымызша, этникалық ақпараттануды көтеру, этникалық сәйкестікті, этникалық сәйкестікті қалыптастыру, орнықты құндылық жүйесін қалыптастыру, ұлттық мәдениетті тұтас көзқараспен қамтамасыз ету. Зерттеу контекстінде ерекше көңіл фольклордың кішкене формаларына лайық.
Номер журнала Вестник науки №2 (23) том 4
Ссылка для цитирования:
Тиржанова Н.С., Айнашова А.К., Шалабаева М.Б. БАСТАУЫШ СЫНЫП ОҚУШЫЛАРЫНА ҰЛТТЫҚТӘРБИЕ БЕРУ НЕГІЗІ // Вестник науки №2 (23) том 4. С. 60 - 64. 2020 г. ISSN 2712-8849 // Электронный ресурс: https://www.вестник-науки.рф/article/2843 (дата обращения: 25.04.2024 г.)
Вестник науки СМИ ЭЛ № ФС 77 - 84401 © 2020. 16+