Касимова Ф.А., Джураева Ф.Б.
ЎЗБЕКИСТОНДА ПЕДАГОГ КАСБИЙ КОМПЕТЕНТЛИГИНИНГ ЎЗИГА ХОС ХУСУСИЯТЛАРИ *
Аннотация:
ushbu maqolada sizga ta'lim qobiliyatingizni qanday qilib yaxshilashingiz mumkinligi haqida gapirib beramiz
Ключевые слова:
vakolat, modernizatsiya, pedagogik kasbiy mahorat, individual rivojlanish dasturi
УДК 1
Касимова Ф.А.
Магистр
Ферганский государственный университет
(Узбекистан, г. Фергана)
Джураева Ф.Б.
Магистр
Ферганский государственный университет
(Узбекистан, г. Фергана)
ЎЗБЕКИСТОНДА ПЕДАГОГ КАСБИЙ
КОМПЕТЕНТЛИГИНИНГ ЎЗИГА ХОС ХУСУСИЯТЛАРИ
Xulosa: ushbu maqolada sizga ta'lim qobiliyatingizni qanday qilib yaxshilashingiz mumkinligi haqida gapirib beramiz.
Kalit so'zlar: vakolat, modernizatsiya, pedagogik kasbiy mahorat, individual rivojlanish dasturi.
Ҳар бир педагогнинг ўз устида ишлаши таълим жараёнига илғор технологияларни татбиқ этиши ҳамда талабаларга энг сўнги янгиликлар асосида билимларни етказиш муҳим аҳамият касб этади. Шу вақтгача анъанавий таълимда талабаларни фақат тайёр билимларни эгаллашга ўргатилган бўлса, замонавий технологияларда эса, уларни эгаллаётган билимларни ўзлари қидириб топишларига, мустақил ўрганиб таҳлил қилишларига, ҳатто хулосаларни ўзлари келтириб чиқаришга ўргатилади. Педагог бу жараёнда шахснинг ривожланиши, шаклланиши, билим олиш ва тарбияланишига шароит яратади ва шу билан бир қаторда бошқарувчилик, йўналтирувчилик функциясини бажаради. Таълим жараёнида талаба асосий фигурага айланади. Шунинг учун олий ўқув юртларида малакали касб эгаларини тайёрлашда замонавий ўқитиш методлари - интерактив методлар, инновацион технологияларнинг ўрни ва роли бениҳоя каттадир. Чунки, педагогик технология ва интерактив методлар талабаларни билимли, етук малакага эга бўлишларини таъминлайди.Бўлажак ўқитувчининг касбий компетентлигини шакллантириш педагогларни тайёрлашдаги мураккаб муаммолар қаторида ўзига хос ўрин тутади. Айниқса, таълимни модернизациялаш билан боғлиқ ислоҳотларнинг жорий босқичида касбий педагогик фаолиятга мослашиш муаммоси янада яққол намоён бўлмоқда. Бўлажак ўқитувчиларни амалий, психологик, методик, тадқиқотчилик турлари билан бир қаторда ўқитувчининг касбий компетентлигини шакллантириш билан бойиб бормоқда. Касбий компетентлик ташҳиси касбий шаклланишнинг моҳиятли характеристикаларига диагностик, коммуникативлик, бошқарув ва проектив ўқувлар гуруҳларини киритиш лозим. Педагогнинг билиш фаолияти кўп жиҳатдан ўрганилаётган нарсаларнинг мураккаблиги, динамикаси, ностандартлиги, ижтимоий ҳодисаларни ажратиб турадиган чегараларнинг таъсири, уларни излаш, ноаниқлик билан белгиланади, бу эса кузатувчанлик, суҳбатдошнинг ички дунёсини моделлаштириш малакасини назарда тутади. Мазкур ҳолда ўз-ўзини тартибга солиш хусусиятлари ўз билим ва малакаларини доимо такомиллаштириш зарурати, бошқа одамларга қаратилган ўз ҳатти-ҳаракатини қатъий мувофиқлаштириш уқуви билан тавсифланади.Бугунги кунда Ўзбекистонда педагоглар таълим жараёнида кўплаб усул ва методлардан шунингдек, методик компетентликдан хам фойдаланадилар. Методик компетентлик деганда – педагогик жараённи методик жиҳатдан оқилона ташкил этиш, таълим ёки тарбиявий фаолият шаклларини тўғри белгилаш, метод ва воситаларни мақсадга мувофиқ танлай олиш, методларни самарали қўллай олиш, воситаларни муваффақиятли қўллаш кабилар тушунилади. Ўзбекистонда педагогнинг касбий компетентлиги, унинг ўзига хос жиҳатлари ўрганилган бўлиб, улар орасида Б.Назарова томонидан олиб борилган тадқиқот ўзига хос аҳамият касб этади. Тадқиқотчининг фикрига кўра педагогга хос касбий компетентлик негизини қуйидаги таркибий асослар ташкил этади:
Касбий-педагогик компетентликка эга бўлишда ўз устида ишлаш, ўз-ўзини ривожлантириш муҳим аҳамиятга эга. Ўз-ўзини ривожлантириш вазифалари ўзини ўзи таҳлил қилиш ва ўзини ўзи баҳолаш орқали аниқланади.“Компетентлик” тушунчаси таълим соҳасига психологик изланишлар натижасида кириб келган. Шу сабабли компетентлик “ноанъанавий вазиятлар, кутилмаган ҳолларда мутахассиснинг ўзини қандай тутиши, мулоқотга киришиши, рақиблар билан ўзаро муносабатларда янги йўл тутиши, ноаниқ вазифаларни бажаришда, зиддиятларга тўла маълумотлардан фойдаланишда, изчил ривожланиб борувчи ва мураккаб жараёнларда ҳаракатланиш режасига эгалик”ни англатади.Шундай қилиб, бозор муносабатлари шароитида меҳнат бозорида юзага келадиган кучли рақобатга бардошли бўлиш эҳтиёжи ҳар бир мутахассисни ўзида касбий компетентлик ва унга хос сифатларни таркиб топтиришга ундайди. Луғавий жиҳатдан “қобилият”, мазмунан эса “фаолиятда назарий билимлардан самарали фойдаланиш, юқори даражадаги касбий малака, маҳорат ва иқтидорни намоён эта олиш” маъносини англатувчи компетентлик негизида ижтимоий, махсус (психологик, методик, информацион, креатив, инновацион ҳамда коммуникатив), шахсий, технологик ва экстремал компетентлик каби сифатлар акс этади.
Педагогнинг касбий компетенцияси педагогик (ўқув ва тарбия) жараённи самарали, муваффақиятли ташкил этилишини таъминлайди. Касбий компетенцияга эга бўлиш учун педагог ўз-ўзини изчил ривожлантириб боришга эътиборни қаратиши зарур. Ўз-ўзини ривожлантиришда педагогга “Индивидуал ривожланиш дастури” қўл келади. Зеро, ушбу дастурда педагогда мавжуд бўлган компетентлик сифатлари ва ривожлантириш зарур бўлган сифат, БКМни аниқ, холис ифодалаш мумкин.
Хулоса қилиб айтганда «Ўқитувчининг касбий компетентлиги» тушунчасига берилган таъриф ва тавсифларни умумлаштириб, уни қуйидагича талқин этиш мумкин: Ўқитувчининг касбий компетентлиги педагогнинг фақатгина касб ва касбий фаолиятни амалга ошириш билан боғлиқ барча эҳтиёж, қобилият, маҳорат, билиш ва қизиқишларини ифодалайди. Бунинг учун у: - ижодий изланишлар жараёнини бошқаришга мойил бўлиши; - ижодий изланишларнинг самарадорлиги ўқитувчининг педагогик, психологик ва назарий тайёргарлигига боғлиқ бўлишини эсда тутиши лозим.
ФОЙДАЛАНИЛГАН АДАБИЁТЛАР РЎЙХАТИ:
Авлиёқулов Н.Х. Замонавий таълим технологиялари. -Тошкент, 2001. – 69 б.
Беспалько В.П. Педагогика и прогрессивные технологии обучения. – Москва: ИРПО, 1996.- 336 с.
Ишмуҳамедов Р., Абдуқодиров А., Пардаев А. Тарбияда инновацион технологиялар (таълим муассасалари педагог-ўқитувчилари учун амалий тавсиялар). – Тошкент: Истеъдод жамғармаси, 2010. – 142 б.
Муслимов Н.А., ва бошқалар. Касб таълими ўқитувчиларининг касбий компетентлигини шакллантириш технологияси/ Монография. – Т.: “Фан ва технология” нашриёти, 2013.
Н.А.Муслимов Бўлажак касб-таълими ўқитувчисини касбий шакллантириш Т.,Фан 2004.
Kasimova F.A.
Master of Fergana State University
(Uzbekistan, Fergana)
Juraeva F.B.
Master of Fergana State University
(Uzbekistan, Fergana)
PEDAGOGICAL PROFESSION IN UZBEKISTAN
SPECIFIC FEATURES OF COMPETENCE
Abstract: in this article, we will tell you about how you can improve your skills.
Keywords: competence, modernization, pedagogical professional competence, individual development program.
Номер журнала Вестник науки №5 (50) том 1
Ссылка для цитирования:
Касимова Ф.А., Джураева Ф.Б. ЎЗБЕКИСТОНДА ПЕДАГОГ КАСБИЙ КОМПЕТЕНТЛИГИНИНГ ЎЗИГА ХОС ХУСУСИЯТЛАРИ // Вестник науки №5 (50) том 1. С. 29 - 33. 2022 г. ISSN 2712-8849 // Электронный ресурс: https://www.вестник-науки.рф/article/5548 (дата обращения: 20.04.2024 г.)
Вестник науки СМИ ЭЛ № ФС 77 - 84401 © 2022. 16+